6533b7d2fe1ef96bd125f8dc

RESEARCH PRODUCT

Zachowanie dziedzictwa kulturowego i popularyzacja na podstawie badań archeologicznych na cmentarzyskach wczesnośredniowiecznych

subject

description

Archeologia zajmuje szczególne miejsce wśród nauk o przeszłości społecznej. To nauka zajmująca się źródłami, które sama "odkrywa i tworzy", a badacz owych źródeł to ktoś, kto w swojej pracy powinien być i historykiem i psychologiem. Jeśli zajmuje się cmentarzyskami - etykiem i detektywem zarazem, ponieważ to z czym ma do czynienia jest ukryte w gąszczu źródeł, kontekstów czy ludzkich emocji. Jako nauka humanistyczna związana z naukami przyrodniczymi i technicznymi, archeologia wykorzystuje i przenosi zdobycze technologii nowoczesnej na podłoże służące poznaniu przeszłości pradziejowej i średniowiecznej. Badania te polegają między innymi na odkrywaniu, ale też na obserwacji pozostałości po kulturze minionej, na stosowaniu odpowiednich metod, gromadzeniu wiedzy, wreszcie - budowaniu teorii. Dzięki współpracy z innymi dziedzinami nauki archeologia dotyka niemal każdego aspektu ludzkiego życia. Niemal, ponieważ wciąż pozostają elementy "nieodczytywalne" archeologicznie i takie, które są tylko śladami. Ostatnim elementem, który powinien być na szerszą skalę zauważony jest wykorzystanie badań archeologicznych nie tylko przez ośrodki naukowe, ale również przez społeczności lokalne, w których znajdują się ślady zachowanego dziedzictwa. Badania archeologiczne zgodnie z wytycznymi Generalnego Konserwatora Zabytków w czasach obecnych prowadzone są głównie w ramach inwestycji budowlanych. Zabytki pozyskane w trakcie badań trafiają do tzw. przechowalni zabytków, gdzie wraz z milionem innych toną w morzu kartonów bez możliwości wyeksponowania. Niejednokrotnie zapomina się, iż są śladem działalności określonej grupy ludzi w wybranych specjalnie miejscach. Obecnie tereny te są zamieszkane przez społeczności, które n ie znają swojej historii i historii swoich przodków. Nie myślą o poznaniu własnej przeszłości, bo nie wiedzą, że jest to możliwe - promowanie kultury dawnej poprzez odkrywanie jej za pomocą archeologii, tworzenie rekonstrukcji życia codziennego, utożsamiania się z dziedzictwem, które znajduje się na wyciągnięcie ręki. Dzięki większej świadomości każdej społeczności lokalnej łatwiejsza bedzie również ochrona zabytków. Najmniej rozpoznanym badawczo rodzajem stanowisk archeologicznych na terenie Śląska są cmentarzyska, najmniej również społeczności lokalne wiedza na temat dawnych cmentarzysk w obrzędowości. W większych aglomeracjach miejskich, takich jak Brzeg, Oława, Prudnik, Racibórz, jak i mniejszych - gminach i powiatach podczas prowadzonych inwestycji budowlanych przez cmentarzyska pradziejowe i średniowieczne świadomie ukrywane jest odkrywanie nekropolii przez inwestorów przy prowadzonych pracach ziemnych. Świadome działanie niezgodne z prawem i ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zbytkami nie spotyka się z żadnymi konsekwencjami ze strony organów nadzorujących, czyli wojewódzkich konserwatorów zabytków. Trudno znaleźć właściwe wytłumaczenie takiego działania. Brak świadomości wśród społeczności lokalnej a co za tym idzie - również inwestorów prowadzi do bagatelizowania jednej z najbardziej potrzebnych nauce baz danych zawartych w cmentarzyskach, czyli materiale kostnym. A z drugiej strony dochodzi do bezczeszczenia miejsc pochówku w imię tzw. teorii zrównoważonego rozwoju, która niewłaściwie rozumiana "pozwala" niszczyć dziedzictwo kulturowe. Niestety wielokrotnie również zdarza się, iż utrata danych płynących z badań cmentarzysk jest wina samego badacza. Analiza została przeprowadzona na 204 cmentarzyskach (ryc. 1), przy 1917 pochówkach i podzielono ja na kilka kategorii. Przeanalizowano między innymi lata badań, rodzaj dokumentacji, opis pochówku, lokalizacje cmentarzysk, pochówków i zabytków, rodzaj wyposażenia i jego znaczenie, opis jamy grobowej oraz przeprowadzone badania antropologiczne. Wynikiem analizy jest stwierdzenie, iż badania na cmentarzyskach prowadzone są w sposób niewystarczająco dokładny i przemyślany. Każdy z badaczy stosuje własną metodykę badawczą, a powinna być stosowana taka, która będzie dostarczać maksymalnej liczby danych o badanej populacji. Dane, które powinny zawierać się w opisie ogólnym opracowywanym podczas badań na cmentarzyskach wczesnośredniowiecznych (niezależnie od trybu badań - stacjonarnego lub ratowniczego). Na terenie Śląska bardzo rzadko prowadzone są badania archeologiczne na cmentarzyskach wczesnośredniowiecznych nawet przy prowadzonych inwestycjach.