6533b829fe1ef96bd128b098

RESEARCH PRODUCT

O Józefie Kantym Ossolińskim, winie i burzliwym przebiegu sejmiku przedkonwokacyjnego w Łucku zimą 1764 r

subject

description

Urodzony w 1707 r. Józef Kanty Ossoliński na początku lat 60. XVIII w. zaliczał się do liderów obozu republikanów koronnych i grona najbardziej wpływowych magnatów w kraju. Predestynowały go do tego staranne wykształcenie, rozległe majątki ziemskie, a także urodzenie. Aktywny od końca lat 20. XVIII w. w życiu politycznym Rzeczypospolitej Obojga Narodów, postanowił wykorzystać bezkrólewie po śmierci Augusta III dla rozwoju swojej kariery publicznej. W jego planach istotne znaczenie miało przeprowadzenie w taki sposób sejmiku przedkonwokacyjnego wołyńskiego w Łucku, aby podjęto na nim decyzje korzystne dla obozu republikanów. Dlatego też natychmiast po wydaniu 12 listopada 1763 r. przez prymasa, arcybiskupa Władysława Aleksandra Łubieńskiego uniwersału zwołującego sejm konwokacyjny, Ossoliński podjął przygotowania do kampanii sejmikowej. Jednym z tego elementów było przewiezienie z zamku w Lesku na Wołyń, głównie do Łucka kilku tysięcy litrów wina (nie mniej niż 4160 litrów, a może nawet i około 10 000 litrów), którym Ossoliński zamierzał ugościć szlachtę i pozyskać ją w walce z przeciwnym obozem politycznym kierowanym przez Czartoryskich. Jednak jego przeciwnicy także starannie przy-gotowali się do sejmiku, który niemal od samego początku obradował w atmosferze sporów, niepomyślnie dla planów Ossolińskiego. Sejmik rozpoczął się 6 lutego, 7 lutego doszło na nim do tumultu z użyciem broni białej i sprofanowania kościoła, w którym odbywały się obrady, a 8 lutego doszło do podziału zjazdu szlacheckiego na dwa koła. Mimo podejmowanych prób pojednania taki stan utrzymał się do koń-ca obrad, czyli do 11 lutego. Zarówno stronnicy Ossolińskiego, jak i Czartoryskich doprowadzili do wyboru na posłów i sędziów kapturowych własnych kandydatów. Sporządzili też stosowne lauda i instrukcje poselskie, ale tylko te powstałe na kole zdominowanym przez Czartoryskich zostały wpisane do łuckiej księgi sądu grodz-kiego. Oba stronnictwa opublikowały w formie listów lub diariuszy relacje o przebiegu sejmiku, w których oskarżyły drugą stronę o zerwanie obrad. Ten przechowywany obecnie w kilku archiwach i bibliotekach materiał źródłowy, poddany starannej kry-tyce, stał się podstawą do odtworzenia przebiegu sejmiku. Walka o zdominowanie polityczne Wołynia trwała jeszcze kilka tygodni po zakończeniu sejmiku przedkonwokacyjnego, a nie rozstrzygnęła jej próba powołania sądów kapturowych przez oba zwaśnione obozy 5 marca 1764 r. Na rozpoczętym 7 maja 1764 r. sejmie konwokacyjnym zdecydowanie dominowali już Czartoryscy, którzy doprowadzili do uznania za legalnie wybranych swoich posłów. Należy więc uznać, że Ossoliński mimo dużej ofiarności materialnej, starannego przygotowania kampanii sejmikowej, sięgania w niej po środki i metody wykraczające poza przyjęte normy prawne, przegrał kam-panie polityczną 1764 r. Miał jednak bardzo dobrze przygotowanych przeciwników, na czele których stał Stanisław Czartoryski wspierany przez kilku magnatów i senatorów związanych z Wołyniem.