6533b85afe1ef96bd12b8ee9

RESEARCH PRODUCT

Long-term changes in breeding bird community of a Primeval Temperate Forest: 45 years of Censuses in the Białowieża National Park (Poland)

subject

description

W pracy omówiono długoterminowe trendy zmian liczebności 30 leśnych, pospolitych ptaków lęgowych na 7 stałych powierzchniach próbnych w Białowieskim Parku Narodowym w latach 1975– 2019 (wschodnia Polska, dalej BPN, Fig. 1). Przeanalizowano zmiany w składzie ugrupowań ptaków lęgowych w trzech najważniejszych typach drzewostanów pierwotnych w BPN: łęgach (Fig. 2), grądach (Fig. 3) i borach (Fig. 4). Cenzusy kontynuowane w latach 2015–2019 z wykorzystaniem kombinowanej metody kartograficznej na siedmiu stałych powierzchniach próbnych w BPN, monitorowanych od 1975 r., w tym dwóch na skraju lasu i pięciu w jego wnętrzu wykazały gniazdowanie 69 gatunków ptaków. Najwięcej gatunków gniazdowało w łęgach (57 gatunków na skraju lasu i 45 we wnętrzu), mniej w grądach (45 gatunków na skraju lasu, 38 i 39 gatunków we wnętrzu) i borach (44 i 50 gatunków, obie powierzchnie we wnętrzu lasu) (Tab. 1–8). Liczebność poszczególnych gatunków ptaków była mocno zmienna — większość gatunków charakteryzowała się naprzemiennie występującymi okresami istotnych wzrostów, spadków i stabilizacji (Fig. 5). Większość gatunków (19 z 30) w 45-letnim okresie badań (1975–2019) wykazywała wzrost liczebności. Najsilniejsze wzrosty (średnio 3–5% rocznie) odnotowano u grzywacza, dzięcioła dużego, kapturki i zniczka (Tab. 9). Najsilniejszy spadek liczebności dotyczył świergotka drzewnego (–4,7% rocznie) — związany był on z zarastaniem luk pohuraganowych i prawie całkowitym wycofaniem się gatunku z powierzchni próbnych. Ponadto 5 dalszych gatunków wykazywało istotne spadki: muchołówka żałobna (–4,1% rocznie), świstunka leśna (–2,7% rocznie), muchołówka mała (–2,2% rocznie), mysikrólik (–1,1% rocznie) i pełzacz leśny (–0,4% rocznie). Zięba, muchołówka szara, wilga, czubatka i pokrzywnica fluktuowały liczebnie, ale ich populacje w omawianym okresie 45 lat były stabilne. Zięba, rudzik i kapturka były najliczniejsze na większości powierzchni w prawie wszystkich latach (Tab. 10). W większości te same gatunki ptaków gniazdowały na powierzchniach w latach 1970-tych i obecnie. Bogactwo gatunkowe ugrupowań było stabilne w lasach liściastych, a borach rosło (Fig. 6), podobny wzorzec zmian dotyczył alfa-różnorodności (Fig. 7). Całkowita liczebność wszystkich gatunków w lasach liściastych rosła od 1975 i była najwyższa około 2005 roku, po czym spadła, a w borach wzrastała przez cały okres badań (Fig. 8). Wskaźnik podobieństwa ugrupowań ptaków lęgowych między powierzchniami (beta-różnorodność) nie zmienił się znacząco w okresie badań: łęgi i grądy pozostawały podobne do siebie, a bory były bardziej odmienne od lasów liściastych (Fig. 9). Ugrupowania ptaków lęgowych w borach wykazywały najszybciej postępujące zmiany składu i stawały się coraz bardziej odmienne od stanu początkowego z 1975 r., mimo że analogiczne zmiany były też widoczne w lasach liściastych, ale zachodziły wolniej (Fig. 10, Tab. 11). Szybkie zmiany ugrupowań zachodzące w borach można wiązać z zarastaniem luk pohuraganowych przez drzewa liściaste typowe dla grądów, i kolonizacją powierzchni borowych przez „grądowe” gatunki ptaków. Wskazuje to, że nawet w lasach gdzie brak jest bezpośredniej ingerencji człowieka, ugrupowania ptaków lęgowych znacząco zmieniają skład w dłuższych okresach czasu, a dynamika ta jest powodowana przez czynniki pochodzenia naturalnego. Długoterminowe badania, jak powyższe w BPN, dostarczają cennych informacji dotyczących zmian liczebności poszczególnych gatunków oraz tempa naturalnej wymiany gatunków w ugrupowaniach ptaków w lasach pierwotnych, pozbawionych bezpośredniej ingerencji człowieka.